Đau cổ vai gáy: cơ chế, nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Tổng quát về đau cổ vai gáy?

Đau cổ vai gáy là tình trạng phổ biến, ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của nhiều người. Nó được đặc trưng bởi sự co cứng cơ vùng gáy, gây đau nhức và hạn chế tầm vận động khi quay cổ hoặc quay đầu. Triệu chứng thường xuất hiện vào buổi sáng và có liên quan chặt chẽ đến hệ thống cơ xương khớp và mạch máu vùng này.

Cơ chế gây đau cổ vai gáy thường liên quan đến việc kích thích các đầu dây thần kinh cảm giác đau trong các cấu trúc như cơ, dây chằng, khớp facet, đĩa đệm và rễ thần kinh. Khi các cấu trúc này bị tổn thương hoặc kích thích, chúng sẽ gửi tín hiệu đau đến não, dẫn đến cảm giác đau và khó chịu mà chúng ta gọi là đau cổ vai gáy.

Đau cổ vai gáy có thể biểu hiện qua nhiều triệu chứng khác nhau:

1. Đau nhức: Cảm giác khó chịu hoặc đau nhức nhẹ, có thể khu trú tại một điểm giữa cổ và vai hoặc lan tỏa khắp một vùng rộng hơn.
2. Cơn đau nhói: Có thể xuất hiện đột ngột và biến mất nhanh chóng, thường lan xuống vai hoặc cánh tay.
3. Cứng cổ: Cảm giác cứng và khó khăn khi cử động vùng cổ vai gáy, thường nghiêm trọng hơn vào buổi sáng.
4. Hạn chế vận động: Khó khăn khi quay đầu hoặc nghiêng cổ, phạm vi chuyển động ở cổ và vai bị giảm đáng kể.
5. Cảm giác bất thường: Ngứa ran hoặc tê lan dần xuống vai, cánh tay và/hoặc bàn tay.

Nguyên nhân gây đau cổ vai gáy

1. Thoái hóa đốt sống cổ

Thoái hóa đốt sống cổ là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây đau cổ vai gáy, đặc biệt ở người trung niên và cao tuổi. Đây là tình trạng các đĩa đệm và đốt xương sống ở cột sống cổ bị suy thoái dần theo thời gian.

Cơ chế:

Thoái hóa đốt sống cổ xảy ra khi các đĩa đệm giữa các đốt sống mất nước và trở nên mỏng đi. Điều này làm giảm khả năng đệm và hấp thụ lực của đĩa đệm, dẫn đến tăng áp lực lên các đốt sống. Cơ thể phản ứng bằng cách tạo ra các gai xương (osteophytes) để ổn định cột sống. Tuy nhiên, những gai xương này có thể chèn ép các dây thần kinh, gây ra đau và các triệu chứng khác.

Triệu chứng chi tiết:

1. Đau và cứng cổ:
   • Đau có thể từ nhẹ đến nặng, thường tăng khi vận động.
   • Cổ cứng, khó cử động, đặc biệt là vào buổi sáng hoặc sau thời gian nghỉ ngơi.
   • Đau có thể lan xuống bả vai, cánh tay, bàn tay và ngón tay.
2. Rối loạn cảm giác:
   • Tê và nhói ở cánh tay, bàn tay và ngón tay.
   • Cảm giác ngứa ran hoặc “kiến bò” dọc theo cánh tay.
3. Yếu cơ:
   • Cánh tay, bàn tay có thể bị yếu dần.
   • Khó khăn khi thực hiện các động tác tinh vi bằng tay.
4. Tiếng kêu lạ khi cử động:
   • Tiếng lục khục hoặc lạo xạo khi quay cổ.
   • Do sự ma sát giữa các bề mặt xương bị thoái hóa.
5. Nhức đầu:
   • Đau đầu, đặc biệt là vùng chẩm.
   • Có thể liên quan đến sự căng cơ ở vùng cổ.
6. Rối loạn thăng bằng và chóng mặt:
   • Trong trường hợp nặng, có thể gây khó khăn khi đi lại.
   • Cảm giác mất thăng bằng hoặc không vững khi di chuyển.

Phương án điều trị thoái hóa đốt sống cổ:

1. Điều trị bảo tồn:
   • Thuốc giảm đau và chống viêm: Các loại thuốc như ibuprofen, naproxen hoặc acetaminophen có thể giúp giảm đau và viêm.
   • Vật lý trị liệu: Bao gồm các bài tập kéo giãn, tăng cường sức mạnh cơ cổ và vai, và các kỹ thuật điều trị thủ công.
   • Chỉnh sửa tư thế và thói quen sinh hoạt: Điều chỉnh tư thế ngồi, nằm, và làm việc để giảm áp lực lên cột sống cổ.
   • Sử dụng nẹp cổ: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể khuyên dùng nẹp cổ tạm thời để hỗ trợ và giảm áp lực lên cột sống cổ.
2. Can thiệp tối thiểu:
   • Tiêm corticosteroid: Tiêm thuốc này vào khoang ngoài màng cứng có thể giúp giảm viêm và đau.
   • Điều trị bằng sóng radio: Kỹ thuật này sử dụng sóng radio để phá hủy các dây thần kinh gây đau.
3. Phẫu thuật (trong trường hợp nặng):
   • Phẫu thuật giải ép thần kinh: Loại bỏ các cấu trúc đang chèn ép dây thần kinh.
   • Phẫu thuật cố định cột sống cổ: Cố định các đốt sống lại với nhau để giảm chuyển động và đau.

2. Thoát vị đĩa đệm cổ

Thoát vị đĩa đệm cổ là một nguyên nhân phổ biến khác gây đau cổ vai gáy. Nó xảy ra khi vòng xơ đĩa đệm cổ bị rách, lớp nhân nhầy bên trong rò rỉ ra ngoài, gây viêm rễ thần kinh.

Triệu chứng:

• Đau nhức lan tỏa từ cổ xuống vai và cánh tay
• Cảm giác ngứa ran, nóng rát hoặc tê
• Yếu cơ ở vùng bị ảnh hưởng
• Đau tăng khi ho, hắt hơi hoặc cử động cổ

Phương án điều trị:

• Nghỉ ngơi và hạn chế vận động trong giai đoạn cấp tính
• Thuốc giảm đau và chống viêm
• Vật lý trị liệu: bao gồm các bài tập kéo giãn và tăng cường sức mạnh cơ
• Tiêm corticosteroid để giảm viêm
• Trong trường hợp nặng, có thể cần phẫu thuật để loại bỏ phần đĩa đệm bị thoát vị
  

   

3. Căng cơ

Căng cơ là một nguyên nhân phổ biến gây đau cổ vai gáy, thường do hoạt động thể chất quá mức hoặc đột ngột, hoặc do stress kéo dài.

Triệu chứng:

• Đau nhức và cứng cổ, đặc biệt khi cử động
• Có thể kèm theo đau đầu
• Giảm phạm vi vận động của cổ

Phương án điều trị:

• Nghỉ ngơi và áp dụng liệu pháp nóng/lạnh
• Thuốc giảm đau không kê đơn như ibuprofen hoặc acetaminophen
• Tập các bài tập giãn cơ nhẹ nhàng
• Massage và vật lý trị liệu

4. Viêm dây thần kinh cánh tay

Viêm dây thần kinh cánh tay ảnh hưởng đến dây thần kinh chạy từ cổ xuống cánh tay, gây ra đau cổ vai gáy lan xuống tay.

Triệu chứng:

• Đau nhói như điện giật từ cổ xuống vai và cánh tay
• Tê và yếu ở vai và cánh tay
• Giảm cảm giác ở vùng bị ảnh hưởng

Phương án điều trị:

• Thuốc giảm đau và chống viêm
• Vật lý trị liệu: bao gồm các bài tập kéo giãn và tăng cường sức mạnh
• Trong một số trường hợp, có thể cần tiêm corticosteroid
• Điều trị bằng sóng ngắn hoặc siêu âm

5. Sai tư thế

Sai tư thế là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây đau cổ vai gáy, đặc biệt trong thời đại công nghệ số hiện nay.

Triệu chứng:

• Đau mỏi vùng cổ vai gáy
• Cứng cổ, khó cử động
• Đau đầu, đặc biệt là vùng chẩm

Phương án điều trị:

• Điều chỉnh tư thế làm việc và sinh hoạt: sử dụng ghế ergonomic, đặt màn hình máy tính ở tầm mắt
• Tập các bài tập tăng cường sức mạnh cơ cổ và vai
• Sử dụng gối phù hợp khi ngủ
• Thực hiện các bài tập kéo giãn cổ và vai thường xuyên

6. Chấn thương

Chấn thương có thể gây ra đau cổ vai gáy cấp tính hoặc mạn tính, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tổn thương.

Triệu chứng:

• Đau cấp tính sau tai nạn hoặc chấn thương
• Có thể kèm theo sưng, bầm tím
• Hạn chế vận động cổ

Phương án điều trị:

• Nghỉ ngơi và áp dụng liệu pháp nóng/lạnh
• Thuốc giảm đau và chống viêm
• Vật lý trị liệu để phục hồi chức năng
• Trong trường hợp nặng, có thể cần can thiệp y tế như phẫu thuật

7. Stress và căng thẳng tâm lý

Stress và căng thẳng tâm lý có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng đau cổ vai gáy.

Triệu chứng:

• Co cứng cơ vùng cổ vai gáy
• Thường kèm theo đau đầu và mệt mỏi
• Có thể kèm theo các triệu chứng khác của stress như mất ngủ, lo âu

Phương án điều trị:

• Thư giãn và giảm stress: thông qua các kỹ thuật như hít thở sâu, thiền
• Tập yoga hoặc các bài tập thể dục nhẹ nhàng
• Massage và liệu pháp thư giãn
• Trong một số trường hợp, có thể cần tư vấn tâm lý hoặc liệu pháp nhận thức hành vi

Đau cổ vai gáy và thoái hóa đốt sống cổ là những vấn đề sức khỏe phức tạp, có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra. Mỗi nguyên nhân có những triệu chứng và phương án điều trị riêng. Việc xác định chính xác nguyên nhân là rất quan trọng để có phương pháp điều trị hiệu quả.