U não lành tính: Hướng dẫn cho bệnh nhân và người nhà

Chẩn đoán u não có thể là một trải nghiệm đáng sợ và gây hoang mang cho bất kỳ ai. Tuy nhiên, có một tin tốt đáng kể: khoảng ⅔ trường hợp là u não lành tính. Trong bài viết này, Bác sĩ Hoa Súng sẽ đi sâu vào mọi khía cạnh của u não lành tính, từ định nghĩa cơ bản đến các phương pháp điều trị tiên tiến nhất, giúp bạn và người thân có cái nhìn toàn diện về tình trạng này.

1. U não lành tính là gì?

1.1 Định nghĩa

U não lành tính là sự phát triển bất thường của các tế bào não, nhưng không phải là ung thư. Điều này có nghĩa là các khối u này không xâm lấn hoặc lan rộng sang các bộ phận khác của cơ thể như u ác tính. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là mặc dù được gọi là “lành tính”, những khối u này vẫn có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng nếu chúng phát triển đủ lớn để chèn ép các cấu trúc não xung quanh.

1.2 Đặc điểm của u não lành tính

• Phát triển chậm: Các khối u não lành tính thường phát triển với tốc độ chậm hơn so với u ác tính.
• Ranh giới rõ ràng: Chúng thường có ranh giới rõ ràng với mô não xung quanh, giúp việc phẫu thuật loại bỏ dễ dàng hơn.
• Không lan rộng: U não lành tính không lan rộng sang các bộ phận khác của cơ thể.
• Ít tái phát: Sau khi được loại bỏ hoàn toàn, u não lành tính ít có khả năng tái phát hơn so với u ác tính.

2. Phân loại u não lành tính

U não lành tính được phân loại dựa trên loại tế bào gốc mà chúng phát triển từ đó. Dưới đây là các loại u não lành tính phổ biến nhất:

2.1 U thần kinh đệm (Glioma)

U thần kinh đệm phát triển từ các tế bào đệm, là các tế bào hỗ trợ trong hệ thần kinh trung ương. Mặc dù nhiều u thần kinh đệm là ác tính, nhưng cũng có một số loại lành tính, bao gồm:

• U sao bào độ thấp (Low-grade astrocytoma)
• U tế bào ít nhánh (Oligodendroglioma)

2.2 U màng não (Meningioma)

U màng não là loại u não lành tính phổ biến nhất, chiếm khoảng 30% tất cả các khối u não. Chúng phát triển từ màng não, là lớp mô bảo vệ bao quanh não và tủy sống. Hầu hết u màng não đều lành tính và phát triển chậm.

2.3 U thần kinh thính giác (Acoustic neuroma)

Còn được gọi là u dây thần kinh tiền đình (vestibular schwannoma), loại u này phát triển trên dây thần kinh kết nối tai trong với não. Mặc dù lành tính, nhưng nó có thể gây ra các vấn đề về thính giác và thăng bằng.

2.4 U sọ hầu (Craniopharyngioma)

Đây là loại u hiếm gặp, thường xuất hiện ở trẻ em và thanh thiếu niên. U sọ hầu phát triển gần tuyến yên và có thể ảnh hưởng đến chức năng nội tiết.

2.5 U nguyên bào mạch máu não (Hemangioblastoma)

Đây là những khối u mạch máu lành tính, thường xuất hiện ở tiểu não. Chúng có thể xảy ra tự phát hoặc là một phần của hội chứng von Hippel-Lindau.

2.6 U tuyến yên (Pituitary adenoma)

U tuyến yên phát triển trong tuyến yên và có thể ảnh hưởng đến sự sản xuất hormone. Mặc dù hầu hết là lành tính, nhưng chúng có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng do rối loạn hormone.

3. Triệu chứng u não lành tính

Triệu chứng của u não lành tính có thể rất đa dạng, phụ thuộc vào kích thước, vị trí của khối u và vùng não bị ảnh hưởng. Một số bệnh nhân thậm chí có thể không có triệu chứng nếu khối u nhỏ hoặc phát triển ở vùng não ít ảnh hưởng đến chức năng. Tuy nhiên, khi khối u phát triển, các triệu chứng có thể xuất hiện và trở nên nghiêm trọng hơn theo thời gian.

3.1 Triệu chứng phổ biến

• Đau đầu dai dẳng: Thường nặng hơn vào buổi sáng hoặc khi thay đổi tư thế.
• Co giật: Có thể xảy ra ở một bộ phận cụ thể hoặc toàn thân.
• Mệt mỏi, buồn ngủ, nôn nao: Cảm giác mệt mỏi kéo dài không rõ nguyên nhân.
• Thay đổi về tinh thần hoặc hành vi: Bao gồm thay đổi tính cách, trầm cảm hoặc lo lắng.
• Yếu cơ hoặc liệt một phần cơ thể: Thường xảy ra ở một bên cơ thể.

3.2 Triệu chứng cụ thể theo vị trí u não

• U ở thùy trán: Thay đổi tính cách, suy giảm khả năng tư duy và lập kế hoạch.
• U ở thùy đỉnh: Khó khăn trong việc đọc, viết và xử lý thông tin cảm giác.
• U ở thùy chẩm: Vấn đề về thị giác như mù một phần hoặc ảo giác thị giác.
• U ở tiểu não: Khó giữ thăng bằng, chóng mặt, buồn nôn.
• U ở thân não: Khó nuốt, nói hoặc điều khiển các chuyển động cơ thể.

3.3 Khi nào cần đi khám?

Nếu bạn gặp phải bất kỳ triệu chứng nào kể trên, đặc biệt là nếu chúng kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng hơn theo thời gian, hãy đi khám ngay để được đánh giá chính xác. Mặc dù những triệu chứng này có thể do nhiều nguyên nhân khác gây ra, nhưng việc loại trừ khả năng u não là rất quan trọng.

4. Nguyên nhân gây u não lành tính

Nguyên nhân chính xác gây ra u não lành tính vẫn chưa được xác định rõ trong nhiều trường hợp. Tuy nhiên, các nhà khoa học đã xác định được một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh:

4.1 Yếu tố di truyền

Một số hội chứng di truyền có liên quan đến tăng nguy cơ phát triển u não lành tính:

• Bệnh u xơ thần kinh loại 1 và 2
• Hội chứng von Hippel-Lindau
• Bệnh xơ cứng củ
• Hội chứng Li-Fraumeni
• Hội chứng Gorlin

4.2 Yếu tố môi trường

• Tiếp xúc với bức xạ ion hóa: Đặc biệt là ở vùng đầu và cổ.
• Tiếp xúc với hóa chất độc hại: Một số nghiên cứu cho thấy mối liên hệ giữa việc tiếp xúc với một số hóa chất công nghiệp và nguy cơ u não.

4.3 Yếu tố khác

• Tuổi tác: Nguy cơ u não lành tính tăng lên ở người trên 50 tuổi.
• Giới tính: Một số loại u não lành tính, như u màng não, phổ biến hơn ở phụ nữ.
• Tiền sử gia đình: Có người thân trực hệ mắc u não có thể làm tăng nguy cơ.

5. Chẩn đoán u não lành tính

Chẩn đoán u não lành tính thường bắt đầu khi bệnh nhân đến khám vì các triệu chứng hoặc khi phát hiện tình cờ trong quá trình kiểm tra sức khỏe. Quy trình chẩn đoán thường bao gồm các bước sau:

5.1 Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh, triệu chứng và tiến hành khám thần kinh toàn diện. Khám thần kinh có thể bao gồm:

• Kiểm tra phản xạ
• Đánh giá sức mạnh cơ bắp
• Kiểm tra khả năng cảm nhận và phối hợp
• Kiểm tra thị lực và thính lực
• Đánh giá khả năng tư duy và trí nhớ

5.2 Chẩn đoán hình ảnh

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh giúp xác định vị trí, kích thước và đặc điểm của khối u:

• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Đây là phương pháp ưu tiên để chẩn đoán u não. MRI sử dụng từ trường mạnh và sóng radio để tạo ra hình ảnh chi tiết của não.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Nhanh hơn MRI và có thể được sử dụng nếu bệnh nhân không thể chụp MRI.
• Chụp PET (Positron Emission Tomography): Đôi khi được sử dụng để phân biệt giữa u não lành tính và ác tính.

5.3 Sinh thiết

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể cần lấy mẫu mô từ khối u để xác định chính xác loại u. Có hai phương pháp sinh thiết chính:

• Sinh thiết định vị bằng lỗ khoan: Bác sĩ khoan một lỗ nhỏ trên hộp sọ và sử dụng kim đặc biệt để lấy mẫu mô.
• Sinh thiết mở: Được thực hiện trong quá trình phẫu thuật loại bỏ khối u.

5.4 Xét nghiệm máu và nước não tủy

Mặc dù không thể chẩn đoán u não chỉ bằng xét nghiệm máu, nhưng chúng có thể giúp loại trừ các nguyên nhân khác và đánh giá tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân.

6. Điều trị u não lành tính

Câu hỏi “U não lành tính có chữa được không?” thường được nhiều người quan tâm. Tin vui là hầu hết các trường hợp u não lành tính đều có thể điều trị được. Phương pháp điều trị cụ thể phụ thuộc vào nhiều yếu tố như loại u, vị trí, kích thước và tình trạng sức khỏe chung của bệnh nhân.

6.1 Phẫu thuật